Ανταπόκριση και σκέψεις απ' το Παρίσι μια εβδομάδα μετά
Βαγγέλης Μπάρτζος/ Πηγή: Το Περιοδικό
Μια βδομάδα μετά την φρικιαστική επίθεση και οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Βομβαρδισμοί στη Συρία από γαλλικά αεροσκάφη, κατάσταση έκτακτης ανάγκης υπό διαρκή παράταση, κύματα ισλαμοφοβίας και ρατσισμού απειλούν να πνίξουν τον δημόσιο λόγο των ΜΜΕ και ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Εμμανουέλ Βαλς δηλώνει με νόημα πως «ύψιστη ελευθερία από όλες είναι η ασφάλεια». Σε ένα τέτοιο φόντο, μία εβδομάδα μετά ακριβώς, ο Βαγγέλης Μπάρτζος μεταφέρει εικόνες από το Παρίσι και αρθρογραφεί για την επόμενη μέρα…
Μια νύχτα που δεν θα ξεχαστεί ποτέ…
-Έρχομαι τώρα -Μην έρθεις ! -Έρχομαι τώρα σου λέω, γιατί να μην έρθω ; -Μην έρθεις ! Έχει πτώματα παντού εδώ πέρα! Μην κουνηθείς !Οι πόλεμοί τους, οι νεκροί μας… Μια νύχτα που δεν γίνεται και δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ. Η πρώτη σκέψη στους φίλους στους γνωστούς, να τους μιλήσεις, να δεις αν είναι καλά. Παράλληλα να προσπαθείς με τη σειρά σου να καθησυχάσεις όσους σε παίρνουν τηλέφωνο. Να ακούγονται από όλες τις γωνίες σειρήνες. Σκέφτεσαι να κατέβεις. Και τι να κάνεις ; Τα ελληνικά ΜΜΕ ανεβάζουν τους νεκρούς πιο γρήγορα από τη Liberation ή τη Monde και φοβάσαι -ξέρεις μάλλον- ότι αυτή τη φορά έχουν δίκιο. Ανακούφιση για κάθε τηλέφωνο που απαντάει, αγωνία για κάθε νέο στοιχείο που πετάγεται στην οθόνη. Και που δεν ξέρεις αν είναι αλήθεια -όπως η τραγωδία στο Bataclan- ή ψέμα -όπως φαίνεται ότι ήταν η επίθεση στο Les Halles. Και το χειρότερο είναι πως όλοι ξέρουμε ότι οι πόλεμοί τους δεν τελείωσαν την Παρασκευή το βράδυ.
Οι αιτίες και η …unité nationale
Πριν προλάβει να κρυώσει το αίμα των νεκρών μας, βγήκαν τα κοράκια της Γαλλίας, τα κοράκια της Ευρώπαϊκής Ένωσης. Ο πρόεδρος François Hollande έριξε το σύνθημα : unité nationale, εθνική ενότητα. Ηρθέ η ώρα της εθνικής ενότητας ενάντια στον σκιώδη εχθρό, ενάντια στους βαρβάρους. Λίγο μετά, έρχεται η αμήχανη στιγμή που συμφωνείς με τον Sakozy -όπως έγραψε τόσο εύστοχα ο σύντροφος J.Salingue- «Είμαστε σε πόλεμο», λέει ο πανταχού παρών στα δημόσια οικονομικά σκάνδαλα της γαλλικής επικαιρότητας. Ναι, είσαστε σε πόλεμο. Από τις μέρες σου, η πολεμική μηχανή της Γαλλίας έχει προσπαθήσει να βρει το δικό της «ζωτικό χώρο » και να παίξει το ρόλο της στην ανάκαμψη των κερδών των καπιταλιστών. Πριν από τις δικές σου μέρες, τότε το 2005 ήσουν υπουργός εσωτερικών και τα προάστια φλέγονταν, το γαλλικό κράτος αποδείκνυε ότι έχει πολίτες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας καθώς η αστυνομία φροντίζει να θυμίζει συνεχώς ποιος είναι το αφεντικό. Και φυσικά, από την αντιδραστική γαλλική συμφωνία, δεν μπορεί να λείπει το Front National της Marine Le Pen. «Η Γαλλία δεν είναι πλέον ασφαλής. Σας τα λέγαμε για τα σύνορα, τη φύλαξη, τους ισλαμιστές…»
Βέβαια, ένας προσεχτικός αναγνώστης του γαλλικού τύπου θα παρατηρήσει ότι τόσο το UMP του Sarkozy, όσο και το FN της Le Pen δεν έχουν δώσει λευκή επιταγή στην κυβέρνηση στο σχέδιο της εθνικής ενότητας. Ζητούν ανταλλάγματα, πιο αυστηρό πλαίσιο, περιστολή δημοκρατικών δικαιωμάτων. Ήδη τα δυο πρώτα μέτρα που εξήγγειλε ο Hollande είναι το κλείσιμο των συνόρων και η ανακύρηξη της γαλλικής επικράτειας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. « Μπράβο! Αλλά έπρεπε να το κάνεις νωρίτερα » λέει η Le Pen. Παράλληλα, ο ακροδεξιός L. Wauquiez απαιτεί τον εγκλεισμό των περίπου 4.000 υπόπτων για μελλοντική τρομοκρατική δράση σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. « Είμαστε έτοιμοι να εξετάσουμε όλες τις ρεαλιστικές λύσεις », απαντάει ο Πρωθυπουργός M.Valls, κλείνοντάς του το μάτι. Στην τελική, η « διαφοροποίηση » της παραδοσιακής δεξιάς (UMP, FN) καταλήγει να είναι ο λαγός μιας προαποφασισμένης πολιτικής διπλού πολέμου, τόσο στο εσωτερικό της Γαλλίας, όσο φυσικά και στις νέες ιμπεριαλιστικές περιπέτειες.
Αλλά σε αυτό το πλάνο «εθνικής ενότητας» οι Hollande, Sarkozy, Le Pen δεν είναι μόνοι τους. Οι δυο κυριότερες συνιστώσες του Front de Gauche μας θύμισαν τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές της υποταγμένης και για φτύσιμο αριστεράς σπεύδοντας να δηλώσουν τη νομιμοφροσύνη τους στη Δημοκρατία. Προσοχή ! Όχι στη «δημοκρατία» ως έννοια, άρα και στα δημοκρατικά δικαιώματα που περιστέλονται, αλλά στη Republique, τη Γαλλική Δημοκρατία, με όσα αυτό συνεπάγεται. Το Parti de Gauche συγκεκριμένα αναφέρει ότι το κύριο ζήτημα είναι ο θρήνος και η μάχη ενάντια στους εχθρούς της Δημοκρατίας, αφήνοντας την αναζήτηση των αιτιών του φονικού για το μέλλον. Το PCF (ΚΚΓ) προκαλεί για μια ακόμα φορά τον Κάουτσκυ να σηκωθεί από τον τάφο του και να χειροκροτήσει : δια στόματος του γ.γ. P. Laurent το κράτος εκτακτης ανάγκης είναι αναγκαίο, οι δυνάμεις της τάξης είνει οι ήρωες και καλεί σε κοινωνική ειρήνη. Τουλάχιστον δήλωσαν ότι οι Γάλλοι πολίτες δεν πρέπει να μην προβούν σε ρατσιστικές ενέργειες.
Η επόμενη μέρα ήταν η πιο σιωπηλή μέρα του Παρισιού. Λίγος κόσμος στους δρόμους, χωρίς καμία διάθεση για κουβέντα. Ένα πνιγμένο γιατί ; από νέους και μεγαλύτερους που περπατάνε βιαστικά πηγαίνοντας να αφήσουν ένα λουλούδι στους τόπους των επιθέσεων, στο δρόμο για τα κέντρα αιμοδοσίας ή απλά για να γεμίσουν τραπέζι του Σαββατοκύριακου. Το μετρό πιο άδειο και από τον Αυγουστο, στα περισσότερα βαγόνια δεν υπάρχει άνθρωπος. Και ακόμα και οι λίγοι που βγήκαν σε κάποιο ανοιχτό καφέ είναι με αυτό το γιατί, μιλάνε λίγο, χαμογελάνε λιγοτερο, γυρνάνε σπίτι γρήγορα.
Petit Cambodge, εστιατόριο – σημείο επίθεσης. Επόμενη μέρα
Παρίσι, πλατεία Αλίγκρε Κυριακή πρωί δυο μέρες μετά την επίθεση. Τέτοια μέρα και τέτοια ώρα κανονικά η συγκεκριμένη πλατεία προσελκύει πολύ περισσότερο κόσμο
Δε θα μας νικήσει ο φόβος
Από τα ΜΜΕ ακούγεται ότι δε θα μας νικήσει ο φόβος. Τι είρωνεία ! Την ίδια στιγμή γίνονται από την κυβέρνηση εκκλήσεις να μη βγει κανείς από το σπίτι του. Παράλληλα, υπάρχει τριήμερη απαγόρευση συγκεντρώσεων σε όλο το Παρίσι. Ο φόβος είναι πανταχού παρών και είναι καλλιεργημένος χρόνια στη Γαλλία. Τη μέρα που έφτασα, το Σεπτέμβρη του ’13, αντίκρυσα στο αεροδρόμιο της Lyon πάνοπλους στρατιώτες. Παράξενη εικόνα, φαντάστηκα ότι κάτι είχε γίνει στην πόλη ή ακόμα και στο ίδιο το αεροδρόμιο. Ανακάλυψα ύστερα ότι σε όλη τη χώρα στρατιώτες φυλάνε χώρους μεγάλων συναθροίσεων στα πλαίσια ενός σχεδίου έκτακτης ανάγκης, του Vigipirate, το οποίο λειτουργεί χωρίς διακοπή από το 1995 (!). Για να συνηθιζει ο πληθυσμός, είμαστε σε πόλεμο ενάντια στους άλλους, τους «κακούς».
Μετά τα γεγονότα του Charlie Hebdo, ο υπουργός άμυνας είχε δηλώσει ότι το Vigipirate κοστίζει 1 εκ. ευρώ τη μέρα. Παράλληλα έγινε γνωστό ότι 10.000 στρατιωτικοί φυλάνε μόνιμα 830 δημόσιους χώρους, ενώ αναγγέλθηκαν 7.500 χιλιάδες νέες προσλήψεις στο στρατό στα πλαίσια της επικαιροποίησης του αντιτρομοκρατικού αυτού σχεδίου. Άλλωστε ένα από τα πιο συχνά φαινόμενα στο Παρίσι είναι η διακοπή της κυκλοφορίας στο μετρό λόγω της ύπαρξης ενός «ύποπτου δέματος» -colis suspect όπως έχουμε βαρεθεί να ακούμε στα μεγάφωνα. Ο «εχθρός» είναι παντού λοιπόν. Αλλό αν ποτέ αυτά τα περίφημα colis suspect δεν έχουν καμία σχέση με τρομοκρατική ενέργεια. Να σημειώσουμε εδώ ότι το Vigipirate είναι ένα κατά βάση απόρρητο σχέδιο που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων παρακολουθήσεις, ενώ οι λεπτομέρειές του είναι προφανώς άγνωστες. Αφήνω ασχολίαστο το επίπεδο της προστασίας που έχουν δώσει αυτές οι μέθοδοι στον πληθυσμό.
Σάββατο πρωί. Bataclan
Τι διαφορά έχει η σημερινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης από το Vigipirate ; Τυπικά στην επιβολή κατοίκον περιορισμού υπόπτων, την απαγόρευση των συναθροίσεων και το κλείσιμο χώρων όπου θα μπορούσαν να γίνουν τρομοκρατικές επιθέσεις. Λίγο νεφελώδη είναι βέββαια όλα αυτά. Πρακτικά ο Hollande θέλει με όλα τα μέσα να επιβάλλει το νόμο του, με συλλήψεις που σε άλλες περιπτώσεις δε θα γίνονταν. Προωθεί επίσης τη συνεργασία στρατού και αστυνομίας, μα πάνω από όλα με μια κοινωνική ειρήνη μακράς διάρκειας. Δεν είναι μυστικό ότι πριν τις επιθέσεις στο Charlie Hebdo η δημοτικότητά του προέδρου τις Γαλλικής Δημοκρατίας ήταν η χαμηλότερη κάθε μεταπολεμικού αρχηγού κράτους στη Γαλλία. Ο « σοσιαλδημοκράτης » ηγέτης κερδίζει πόντους για τη δική του πολιτική επιβίωση με το δόγμα του νόμου, της τάξης και της εθνικής ενότητας. Την ίδια στιγμή υιοθετεί προτάσεις της άκρας δεξιάς και τα φιλικά σε αυτόν ΜΜΕ τονίζουν ότι είναι αναγκαίος τακτικός ελιγμός για να μην ανέβει στη εξουσία το FN (!).
Ποιους περιλαμβάνει και ποιους όχι η εθνική ενότητα στη Γαλλία
Αλλά τι είναι η εθνική ενότητα και ποιους χωράει; Καταρχάς, πρέπει να πάψει κάθε διαφορετική ιδέα για τις ευθύνες της κυβέρνησης σε αυτό το μακελειό ως τροφοδότη του ακραίου ισλαμισμού. Ήδη από το προηγούμενο καλοκαίρι, αντι-ιμπεριαλιστικές διαδηλώσεις για την Παλαιστίνη κυρήσσονταν παράνομες. Μάλιστα ένα μέλος του NPA είχε φυλακιστεί για 3 μήνες, με κατηγορητήριο με το οποίο κάθε σοβαρός άνθρωπος θα έσκαγε στα γέλια. Παράλληλα, η εθνική ενότητα και η ειρήνη αφορά φυσικά την αναστολή των προγραμματισμένων απεργιακών κινητοποιήσεων. Ήδη για την επόμενη εβδομάδα έχουν αναβληθεί απεργίες.
Τι δεν περιλαμβάνει η εθνική ενότητα ; Φυσικά ό,τι μπορεί να μειώσει τα κέρδη των καπιταλιστών. Απέργίες και πορείες δεν πρέπει να γίνουν, αλλά η εργασιακή μεταρρύθμιση πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα. Οι απολύσεις πρέπει να συνεχιστούν, για να ανέβει η ανταγωνιστικότητα της γαλλικής οικονομίας και μη μιλάτε γιατί στην τελική ο εχθρός είναι οι τρομοκράτες και όχι τα αφεντικά. Α, και μια και είπαμε για τρομοκράτες, μην ξεχνάτε ότι τρομοκράτες ήταν και οι απεργοί της Air France που τόλμησαν να γδύσουν τους μανάτζαρέους τους.
Αλλά μιλήσαμε για έναν πόλεμο που δεν είναι δικός μας και ασχοληθήκαμε μόνο με τη μια πλευρά. Γιατί το “καναν; Δεν είναι δύσκολο να αναζητήσει κανείς ιστορικά και κοινωνικά αίτια. Ήδη τα αντιτρομοκρατικά σχέδια που αναφέραμε παραπάνω, είναι κυρίως προϊόντα μιας άλλης εποχής, τότε που η Γαλλία ήταν αποικιοκρατική δύναμη και αντιμετώπιζε το κίνημα ανεξαρτησίας της Αλγερίας. Τότε που δεν είχε πρόβλημα ο γαλλικός στρατός να εξαφανίσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Αλγερίας, σε μια γενοκτονία -ή εθνοκάθαρση- που ελάχιστα βιβλία θυμούνται. Τότε, πενήντα χρόνια πριν, που η γαλλική αστυνομία άνοιξε πυρ σε πορεία Αλγερινών στο κέντρο του Παρισιού εντελώς απρόκλητα, προκαλώντας το θάνατο 150-200 ανθρώπων και γεμίζοντας το Σηκουάνα με πτώματα, ένα ακόμα γεγονός που στη συλλογική γαλλική μνήμη έχει σχεδόν ξεχαστεί.
Από την ξεχασμένη επίθεση της αστυνομίας στα μπλοκ των αλγερινών το 1965
Τι γίνεταί σήμερα ; Μα τα γαλλικά γκέτο είναι παγκοσμίως γνωστά. Πολίτες δεύτερης κατηγορίας, μιας κοινωνίας που δεν καταλαβαίνει την πτώση μέχρι να έρθει η σύγκρουση με το έδαφος, όπως θυμόμαστε από την ταινία-σταθμό για τα Παρισινά banlieus, La Haine. Η ανεργια και η εγκληματικότητα στα ύψη, η αστυνομία πάντα εκεί όταν πρέπει να εξευτελίσει το εγώ των αόρατων των γαλλικών μεγαλουπόλεων. Ακόμα και το εισητήριο του RER (ο προαστιακός του Παρισιού) είναι υπερβολικά ακριβό για μια βόλτα στην πόλη του φωτός. Τα σχολεία τους ένας εφιάλτης γεμάτος με όπλα και ναρκωτικά. Η πρόσβασή τους στην ελεύθερη και δωρεάν δημόσια γαλλική ανώτατη εκπαίδευση περιορισμένη, ειδικά στις καλές σχολές. Θυμάμαι έναν καλό μου φίλο, μετανάστη δεύτερης γεννιάς, να μου λέει ότι αγνοούσε την ύπαρξη της Ecole Normale Superieure της Lyon, πόσο μάλλον να σκεφτόταν να σπουδάσει εκεί (σημ. Οι Ecole Normale Superieure -ENS- θεωρούνται για τους Γάλλους τα πιο σπουδαία πανεπιστήμιά τους. Σαν να μην ήξερε δηλαδή ένας αμερικάνος την ύπαρξη του Harvard, με μια σημαντική διαφορά ότι στο Harvard πληρώνεις πανάκριβα δίδακτρα, ενώ στην ENS πληρώνεσαι ως δημόσιος υπάλληλος αφού περάσεις από εξετάσεις). Και φυσικά οι επαγγελματικές ευκαιρίες ελάχιστες.
Εύφορο έδαφος για τους τζιχαντιστές
Και σε αυτό το έδαφος έχουν βρει ευκαιρία να αναπτυχθούν οι σκοταδιστικές ιδέες των ισλαμοφασιστών. Να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο τρία στοιχεία. Το πρώτο είναι ότι η τεράστια πλειονότητα των μουσουλμάνων στη Γαλλία φοβούνται περισσότερο αυτήν την κατάσταση από τους άλλους Γάλλους πολίτες. Γιατί για αυτούς ο κίνδυνος είναι διπλός, και στο δρόμο από τους τρομοκράτες και η ισλαμοφοβία που με τόσο σύνεση καλλιεργεί η γαλλική ελίτ χρησιμοποιώντας ως συνήθως τις ωραιότερες εκφράσεις- όπως την πίστη στη République. Το δεύτερο, είναι ότι το φαινόμενο της στρατολόγησης φονταμενταλιστών παρατηρείται σε όλες τις μητροπόλεις (πχ Λονδίνο, Μόσχα) και όχι μόνο στο Παρίσι. Και το τρίτο, για να δώσουμε μια αναλογία και με την ελληνική πραγματικότητα, είναι ότι εν μέρει (προφανώς υπάρχουν μεγάλες ποιοτικές διαφορές σε πολλά επίπεδα) αυτές οι στρατολογήσεις θυμίζουν τη λογική της Χρυσής Αυγής: άνθρωποι που βρίσκονται στο περιθώριο, σε περιοχές στις οποίες η αριστερά έχει ελάχιστες δυνάμεις και ψάχνουν να βρουν έναν τρόπο να γίνουν σημαντικοί. Και ο εύκολος στόχος δεν είναι ο Hollande, όσο και να τον βρίζουν, αλλά όποιος δεν είναι μάζι μας και μπορούμε να τον χτυπήσουμε, όποιος δε θα δώσει τη ζωή του για τον Αλλάχ στη μια περίπτωση, όποιος δεν ορκίζεται στον (ελληνικό) ναζισμό στην άλλη.
Παρίσι, η επόμενη μέρα. Άποψη από το κτήριο της Εθνοσυνέλευσης
Γιατί όμως; Νομίζω ότι όσο και να είναι σοκαρισμένη η γαλλική κοινωνία, όλοι καταλαβαίνουν ότι η πολιτική της κυβέρνησής τους που έχει εμπλακεί σε έναν πόλεμο εδώ και 5 χρόνια έφερε τη σύγκρουση και στην πόρτα μας. Επικρατεί ο φόβος. Αποδείχτηκε με τα περιστατικά την Κυριακή στη Republique και τη Notre Dame, όπου και επικράτησε πανικός. Αλλά, αυτή τη φορά κάτι φαινεται να υπάρχει σαν μαγιά αμφισβήτησης, ενώ την περίοδο του Charlie Hebdo όποιος προσπαθούσε να μη συμμετάσχει στο κλίμα εθνικής ενότητας θεωρούταν από γραφικός μέχρι επικίνδυνος (πχ η πορεία του NPA εκείνες της μέρες ενάντια στα τρομοκρατικά γεγονότα είχε απαγορευτεί).
Και σε αυτό το σημείο πρέπει να πούμε ότι το πολιτικό βάρος θα πέσει στους ώμους της εκτός των τειχών αριστεράς. Το NPA και η Lutte Οuvrière έσωσαν πραγματικά την τιμή της αριστεράς με τις ανακοινώσεις τους και την προσπάθειά τους να στήσουν διμέτωπο ενάντια σε Hollande και ισλαμοφασίστες. Το σύνθημα «Vos guerres, nos morts» (δικοί σας οι πόλεμοι, δικοί μας οι νεκροί) είναι αυτό που δίνει τον τόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε όσους δεν αποδεχόμαστε ούτε τον πολεμό τους, ούτε τη μονόπλευρη ειρήνη στην οποία μας ζητούν να υποταχθούμε. Και ναι, όταν το Γενάρη για να εξηγήσεις γιατί δε γουστάρεις το Charlie έπρεπε να τσακωθείς με όσους βρίσκονταν τριγύρω σου, σήμερα το «Vos guerres, nos morts» το βλέπεις να το λένε άνθρωποι πέρα από την αριστερά. Θα είναι φυσικά μια δύσκολή μάχη ιδεολογική και πολιτική, άλλωστε η πλειονότητα της γαλλικής κοινωνίας μάλλον βρίσκεται σε αφασία, ενώ οι ακροδεξιές φωνές δυναμώνουν. Άλλωστε η προβοκάτσια με το πλαστό συριακό διαβατήριο απασχόλησε γνωστούς ισλαμοφάγους λαγούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και εδώ. Αλλά είναι μια μάχη που παίζεται κι δεν δεν είναι σε καμία περίπτωση χαμένη από τα αποδυτήρια.
Παρίσι Notre Dame
Και σε αυτή τη μάχη θα κριθεί το αν οι νεκροί μας θα πολλαπλασιαστούν από τους πολέμους τους ή αν θα τους γυρίσει μπούμερανγκ. Σε αυτό το διμέτωπο, με κύριο βάρος εδώ στη Γαλλία τον αντι-ιμπεριαλιστικό τόνο ενάντια στο σφαγέα Hollande και όλα τα τσιράκια της εθνικής ενότητας. Με αναβαθμισμένη πολεμική ενάντια στην ΕΕ που δημιουργεί και πνίγει πρόσφυγες, που στρέφεται ενάντια σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς για να διασφαλίσει τα κέρδη των καπιταλιστών. Με επιτακτική ανάγκη να κερδίσουμε τους αόρατους που ελκύονται από την απάτηλή λάμψη του ισλαμοφασισμού. Γιατί οι κομμουνιστές μπορούν να κερδίσουν αυτή τη γη όταν πείθουν τους καταπιεσμένους ότι η κομμουνιστική απελευθέρωση είναι κάτι πραγματικό, έστω και για τις επόμενες γενιές, ενώ το μίσος για τον όμοιό σου στο όνομα ένος θεού απλά διαιωνίζει τον πόνο και την αδικία.
Με αισιοδοξία, προσεκτικά βήματα και διεθνιστικό τόνο μπορούμε να σπάσουμε τον φόβο που καλλιεργεί το δίπολο ιμπεριαλιστών-τζιχαντιστών. Σε αυτή τη μάχη δε χωρούν αναβολές, μισόλογα και υποχωρήσεις. Απλά μια ανάγκη : να νικήσουμε.
Παρίσι 20/11/2015
