πηγή, mao.gr
Αυτό υποστηρίζει ένας Τούρκος πανεπιστημιακός, ο Zihny Ozdil, που
διδάσκει Ιστορία στο Εράσμειο Πανεπιστήμιο του Ρότερνταμ. Την ίδια άποψη
έχει και ο Ερντογάν, όμως από πολύ διαφορετική αφετηρία. Ας δούμε, τι
υποστηρίζει ο Ozdil, σε ένα ενδιαφέρον κείμενο στον ιστότοπο muftah.org.
Tο σχέδιο του Ερντογάν για το Πάρκο Γκεζί, όπως και όλα τα πρόσφατα
προγράμματα εξευγενισμού (gentrification) αστικών περιοχών, είχε αφενός
στόχο τον πλουτισμό των κατασκευαστικών εταιρειών που συνδέονται με το
κυβερνών κόμμα, το ΑΚΡ, και αφετέρου με την αύξηση του ΑΕΠ της Τουρκίας
ενθαρρύνοντας την κατανάλωση μέσω των πιστωτικών καρτών και όχι μέσω της
αύξησης του εισοδήματος.
Η βίαιη αστυνομική επέμβαση στο Πάρκο Γκεζί, αντί να καταπνίξει τις
διαμαρτυρίες, τις έκανε πιο μαζικές. Τα τουρκικά ΜΜΕ, που από το 2002
βρίσκονται όλο και περισσότερο υπό τον έλεγχο του ΑΚΡ, σιώπησαν μπροστά
στα γεγονότα, σε αντίθεση με τα social media που πήραν φωτιά. Οι λέξεις
«Τουρκική Άνοιξη» και «Ταχρίρ = Ταξίμ» χρησιμοποιήθήκαν σε πάμπολλες
αναλύσεις και δηλώσεις αλληλεγγύης προς τους Τούρκους διαδηλωτές.
Ωστόσο τα σχόλια αυτά, αν και καλοπροαίρετα, φανερώνουν ελλιπή γνώση
της κατάστασης της τουρκικής οικονομίας υπό τη διακυβέρνηση του ΑΚΡ,
καθώς και την κύρια αιτία των διαμαρτυριών στο Πάρκο Γκεζί. Οι
πρόσφατες εξελίξεις στην Τουρκία είναι ριζικά διαφορετικές από τις
διαμαρτυρίες που είχαν ξεσπάσει στην Αίγυπτο και στην Τυνησία το 2011.
Αρκεί μια απλή ματιά στη νεολαία που συμμετέχει στις κινητοποιήσεις και,
κυρίως, στη νεολαία που είναι απούσα από αυτές για να αντιληφθούμε
ότι, σε αντίθεση με τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης, εδώ δεν έχουμε
να κάνουμε με ένα μαζικό λαϊκό κίνημα που υποστηρίζεται από μεγάλα
τμήματα της κοινωνίας.
Μέχρι στιγμής, οι άνεργοι, οι κοινωνικά αποκλεισμένοι νέοι από τις
φτωχογειτονιές των πόλεων δεν έχουν δώσει δυναμικό παρών στις
διαδηλώσεις. Απούσες είναι επίσης οι θρησκευόμενες κοπέλες που
διεκδικούν περισσότερες ελευθερίες. Όσο αυτές οι κοπέλες με τη μαντίλα,
οι νέοι που εργάζονται στα συνεργεία, οι φτωχοί μικροπωλητές, οι
οικοδόμοι και η άνεργη νεολαία από την Ανατολία δεν διαμαρτύρονται στην
πλατεία Ταξίμ, η σύγκριση με την πλατεία Ταχρίρ δεν έχει νόημα.
Εξέγερση της μεσαίας τάξης
Η νεολαία που διαδηλώνει σε όλη την Τουρκία ανήκει σε διάφορα
στρώματα που είναι αντίθετα στον Ερντογάν. Ωστόσο, τον γενικό τον δίνει η
νεολαία της ανώτερης μεσαίας τάξης, οι λεγόμενοι «Λευκοί Τούρκοι». Από
αυτή την άποψη, οι διαδηλώσεις εκφράζουν την αντίδραση των παλαιών
«κοσμικών» ελίτ που δίνουν (και χάνουν) μια σκληρή μάχη ενάντι στους
νεόπλουτους εξ Ανατολίας που αποτελούν τον κύριο κορμό του ΑΚΡ.
Αποκαλυπτικό είναι το γεγονός ότι οι διαδηλωτές δεν απέρριψαν τους
εκπροσώπους του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης, του CHP, το οποίο
συμμετείχε στις διαδηλώσεις της περασμένης εβδομάδας.
Το CHP είναι εξίσου νεοφιλελεύθερο και αυταρχικό με το ΑΚΡ και
έχει παρόμοιο αρνητικό παρελθόν ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όμως,
σε αντίθεση με την κυβέρνηση Ερντογάν, το CHP εκπροσωπεί την παλιά
τουρκική «κοσμική» ελίτ. Μάλιστα, το κόμμα αυτό είχε εγκρίνει τα
σχέδια ανάπλασης του Πάρκου Γκεζί, ένα γεγονός που αποσιωπήθηκε από
εκείνους που χαιρέτησαν τη συμμετοχή του στις κινητοποιήσεις.
Τι σημαίνουν λοιπόν οι διαμαρτυρίες για το Πάρκο Γκεζί; Στην ουσία
πρόκειται για μια κοινωνική, πολιτισμική αντίδραση ενάντια στην
αυταρχική και πολωτική πολιτική του ΑΚΡ.
Μετά τις εκλογές του 2011, όταν το ΑΚΡ σημείωσε μια εντυπωσιακή νίκη,
ο Ερντογάν βρήκε μια ευκαιρία για να παγιώσει την εξουσία του. Το
«μετριοπαθές» στυλ που είχε υιοθετήσει τα πρώτα χρόνια της εξουσίας του
εγκαταλείφθηκε. Στο στρατό, στο δικαστικό σώμα ο Ερντογάν κατάφερε να
φυλακίσει ή να απομακρύνει τις «κοσμικές» δυνάμεις από τις θέσεις
εξουσίας. Επίσης ο Ερντογάν συνέχισε τη μακρά τουρκική παράδοση της
κατάπνιξης κάθε διαφωνίας, διώκοντας δημοσιογράφους και διανοούμενους,
φυλακίζοντας φοιτητές, ακόμα και παιδιά.
Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν εφήρμοσε νέες μορφές καταπίεσης, όπως η
απόπειρα περιορισμού της ελευθερίας στο Διαδίκτυο, όχι μόνο
καταπνίγοντας τις φωνές διαφωνίας αλλά κλείνοντας τα sites όπου γινόταν
συζήτηση για την επιστημονική θεωρία της εξέλιξης! Ενώ μέχρι χθες η
κοσμική κυρίαρχη ελίτ περιόριζε τη θρησκευτική ελευθερία, η κυβέρνηση
του ΑΚΡ ασχολείται κυρίως με την καταπίεση της κριτικής που προέρχεται
από κοσμικούς κύκλους.
Όσον αφορά τον κουρδικό πληθυσμό, λίγα πράγματα άλλαξαν στα χρόνια
του Ερντογάν, με εξαίρεση κάποια επιφανειακά κέρδη στον τομέα της
αυτοδιάθεσης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όπως έχει ειπωθεί
χαρακτηριστικά από έναν Κούρδο αγωνιστή, «το ΑΚΡ είναι το CHP με
τουρμπάνι».
Η «κοσμική οργή» τροφοδοτείται διαρκώς από τον λαϊκίστικο λόγο και
την πρακτική του Ερντογάν που ευνοεί τον θρησκευτικό συντηρητισμό, π.χ.,
εκστρατείες κατά του κραγιόν, απαγορεύσεις στην κατανάλωση αλκοόλ,
καθώς και κατάργηση των πολιτιστικών οχυρών των παλαιών κοσμικών ελίτ.
«Toυλάχιστον ο Ερντογάν μάς δίνει λίγα ψίχουλα…»
Ο Ερντογάν οραματίζεται μια Τουρκία γόου οι κάτοικοι θα πηγαίνουν να
προσεύχονται σε κάποιο από τα πανταχού παρόντα τζαμιά και ύστερα θα
πηγαίνουν για ψώνια σε κάποιο από τα malls που φυτρώνουν σαν μανιτάρια
σε όλη τη χώρα.
Όσο οι εξαγωγές, οι αγορές με πίστωση και η τουρκική οικονομική
φούσκα παραμένουν άθικτα, η κυβέρνηση θα εφαρμόζει ακάθεσκτη τη
νεοφιλελεύθερη πολιτική της αποσπώντας τους επαίνους των δυτικών think
tanks.
Παρά τη νεοφιλελεύθερη πολιτική του, ο Ερντογάν παραμένει
εξαιρετικά δημοφιλής στους φτωχούς και στην εργατική τάξη της Τουρκίας,
τόσο στις πόλεις όσο και στις αγροτικές περιοχές. Οι περισσότεροι
δυτικοί παρατηρητές παραβλέπουν αυτό το κρίσιμο στοιχείο και γι’ αυτό
σπεύδουν με ενθουσιασμό να συγκρίνουν τις διαμαρτυρίες για το Πάρκο
Γκεζί με την Αραβική Άνοιξη. Συζητώντας όμως με Τούρκους εργάτες
διαπιστώνει ότι οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι υπάρχει νεποτισμός και
διαπλοκή και ευνοιοκρατία, αλλά παραδέχονται ότι ο Ερντογάν δίνει και
στο λαό κάποια ψίχουλα, «ενώ οι προηγούμενοι τα έτρωγαν όλα μόνοι τους».
Οι μνήμες των πολλών δεκαετιών οικονομικής και πολιτικής καταπίεσης
από τις κοσμικές ελίτ είναι ακόμα νωπές για πολλούς Τούρκους. Χάρη στο
ΑΚΡ, ο τουρκικός λαός έχει τώρα πρόσβαση σε (ιδιωτικές) υπηρεσίες
υγείας, στην πιστωτική κάρτα και σε υποδομές πολύ καλύτερες από τις
χθεσινές. Αυτά τα «καλά» είναι πράγματι ψίχουλα, αν αναλογιστεί κανείς
ότι η νεανική ανεργία και τα χρέη των νοικοκυριών αυξάνονται με
ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Ωστόσο, αυτά τα ψίχουλα είναι πολύ περισσότερα από
ό,τι έχει δοθεί στον τουρκικό λαό μετά τη νεοφιλελεύθερη στροφή που
άρχισε το 1980.
Είναι αλήθεια πως ο Ερντογάν δεν περίμενε πως το Occupy Gezi Park θα
γινόταν αφορμή για τόσο μεγάλης κλίμακας διαμαρτυρίες ενάντια στην
κυβέρνησή του. Επίσης δεν περίμενο ότι οι διαδηλωτές θα έδειχναν τόση
τόλμη και γενναιότητα μπροστά στην ωμή αστυνομική καταστολή. Όμως ο
Ερντογάν γνωρίζει ότι οι διαδηλωτές δεν αντιπροσωπεύουν σοβαρή απειλή
ενάντια στην εξουσία του που στηρίζεται στις μεγάλες μάζες που
παρέμειναν κλεισμένες στα σπίτια τους και έχουν πιστέψει το μήνυμά του
για ένα καλύτερο μέλλον για όλους τους Τούρκους.
Συμπέρασμα: Ο Ερντογάν δεν είναι Μουμπάρακ
Το ΑΚΡ είναι ένα λαϊκίστικο νεοφιλεύθερο κόμμα που ήρθε στην εξουσία
με ελεύθερες εκλογές και κατάφερε να διευρύνει τη λαϊκή του βάση. Οι
διαμαρτυρίες του Γκεζί Παρκ δεν είναι προάγγελος μιας Τουρκικής Άνοιξης
-τουλάχιστον όχι προς το παρόν. Αντίθετα, μπορεί να προκαλέσουν ακόμα
μεγαλύτερη διάσπαση σε μια ήδη πολωμένη χώρα.
Μια μαζική λαϊκή εξέγερση στην Τουρκία μπορεί να συμβεί μόνο όταν θα
σκάει η οικονομική φούσκα, κάτι που αναπόφευκτα θα συμβεί αργά ή
γρήγορα. Το αν τότε θα έρθει η Τουρκική Άνοιξη εξαρτάται από εμάς.
